Stigma Column 4 - Mad Studies
Stichting Beautiful Distress
Annemiek Vera. - Z.T.
Een van de doelstellingen van Beautiful Distress is het bestrijden van stigma’s. Daarom publiceren we met enige regelmaat een column over stigma’s op onze site. Lees hier de bijdrage van Grietje Keller. Zij is werkzaam bij de GGD Amsterdam en leidt sinds 2014 bij stichting Perceval Mad Studies-leesgroepen.
Mad Studies
Organisaties die stigma’s bestrijden willen graag dat we (zelf)stigmatisering tegengaan. Maar persoonlijk ben ik tot de conclusie gekomen dat niet stigma het probleem is, maar de psychiatrische diagnose zelf. Ik houd me daarom liever bezig met het ter discussie stellen van het medisch denken in de psychiatrie, dan met het bestrijden van stigma.
Sommige mensen die ooit een psychiatrische diagnose hebben gekregen komen, soms jaren later, tot de conclusie dat het stellen van die diagnose volstrekt irrelevant was voor het vinden van een oplossing voor hun problemen. Of sterker nog: het had hun problemen alleen maar groter gemaakt. Dat is een merkwaardig verschijnsel. Mad Studies hebben mij de woorden en concepten gegeven om te kunnen begrijpen hoe dat mogelijk is.
Mad Studies zijn - net als vrouwenstudies, Queer Studies, Postcolonial Studies, Disability Studies, Deaf Studies, Fat Studies en Black Studies - academische studies die voortkomen uit emancipatiebewegingen. Mad Studies komen voort uit de consumer/survivor/ex-patient-beweging – zoals de cliëntenbeweging in de Verenigde Staten en Canada zich noemt. Mad Studies bekijken gekte en psychisch anders-zijn niet vanuit een medisch, maar vanuit sociaal-wetenschappelijk perspectief. Dat wil zeggen: Mad Studies bekijken de problemen van mensen met psychische ingewikkeldheden niet slechts als een individueel probleem (een breinziekte, problemen tijdens de jeugd) met individuele oplossingen (medicijnen, psychotherapie), maar ook als een politiek en sociaal probleem dat analyses behoeft binnen de sociale wetenschappen. Het is een klein vakgebied. De publicatie van het boek Mad matters, a critical reader in Canadian mad studies in 2013 heeft Mad Studies op de kaart gezet. Bij emancipatiebewegingen en de academische vakgebieden die hen ondersteunen, gaat het erom een analyse te maken vanuit het perspectief van de desbetreffende minderheid. Mad Studies baseren zich op de ervaringen van mensen met een psychiatrisch label en staan er op dat de analyse van die ervaringen in handen blijft van de personen waar het over gaat.
Dank zij Mad Studies heb ik mijn ongemak over psychiatrische diagnoses beter leren plaatsen. Een psychiater die iemand diagnosticeert, past een techniek toe waarbij hij volgens zijn methode een waarheid spreekt. Hij vertelt wie iemand werkelijk is. Dit heeft grote gevolgen voor het zelfbeeld van de patiënt en hoe anderen naar hem kijken. De ‘goede’ patiënt accepteert de diagnose en daarmee de psychiatrische waarheid. Dat heet ziekte-inzicht: het besef een ziekte te hebben, het besef van de gevolgen van deze ziekte en het besef tot noodzaak van behandeling. Als een patiënt het hier niet mee eens is, staat degene daar alleen in. Mad Studies relativeren diagnoses: het is mensenwerk, vatbaar voor de waan van de dag en de dominante theorieën van de tijd. Op deze manier geeft het de mogelijkheid om te ontsnappen uit knellend psychiatrisch denken en de ruimte voor een andersoortig spreken, een ander discours. Binnen Mad Studies spreekt men bijvoorbeeld niet over ‘stigma’ maar over ‘sanism’: discriminatie op basis van psychische makke. Bij Mad Studies gaat het niet over individuele psychiaters in relatie tot hun cliënten. Die relatie kan gelijkwaardig en empathisch zijn. Het gaat bij Mad Studies om kennisproductie, waarheidsclaims en institutionele macht. Mad Studies geven de mogelijkheid om samen met anderen die vinden dat zij niet gebaat zijn bij psychiatrische diagnoses, na te denken over waanzin, distress en psycho-sociale ingewikkeldheden en zelf daar de definities van te bepalen. Mad Studies is tegen de stroom inzwemmen, of liever: uit de rivier stappen.
Meer weten?
Mad Matters. A critical reader in Canadian Mad Studies, Brenda A. LeFrançois, Robert Menzies, and Geoffrey Reaume, (eds). Canadian Scholars’ Press, 2013.